Η πρώτη συγκροτημένη στατιστική απογραφή γεωργίας κτηνοτροφίας έγινε στην Ελλάδα το 1911 (1). Πριν από αυτή την απογραφή έγιναν τρεις απόπειρες: η μία δημοσιεύτηκε το 1864 (Στατιστική της Γεωργίας)(2) που δίνει στοιχεία σε επίπεδα επαρχίας, μία μεταγενέστερη που δημοσιεύτηκε το 1877 (Απογραφικές πληροφορίες περί Γεωργίας κατά το έτος 1875)(3) αναφέρεται στο σύνολο της χώρας και η «Στατιστική της εν Ελλάδι κτηνοτροφίας»(4) η οποία περιείχε στοιχεία κατά νομούς. Πέρα από τα όποια προβλήματα παρουσιάζουν αυτές οι προσπάθειες (τα οποία παρουσιάζονται και αναλύονται από τον Ψυχογιό)(5) δεν μπορούν να βοηθήσουν στην διερεύνηση της δομής της αγροτικής παραγωγής στην βόρεια ορεινή Νάξο διότι στην καλύτερη περίπτωση αναφέρονται σε επίπεδο Επαρχίας ή Νόμού.
Συνεπώς η πρώτη συστηματική απογραφή σε επίπεδο Κοινότητας και η μοναδική προπολεμικά είναι η απογραφή του 1911 από την οποία θα προσπαθήσουμε να εκμαιεύσουμε ει δυνατόν περισσότερα στοιχεία. Η στατιστική του 1911, τα προβλήματα της οποία μνημονεύονται από τον Ψυχογιό, δεν είναι βέβαια ενδεικτική για την αγροτική δομή της βόρειας ορεινής Νάξου τον 19ο αιώνα διότι αυτή τη περίοδο η εξόρυξη της σμύριδας έχει ήδη πάρει άλλες διαστάσεις και δεν αποτελούσε πλέον μία περιφερειακή δραστηριότητα όπως την είχαμε συναντήσει τον 19ο αιώνα. Νομίζω όμως ότι μπορούν να συναχθούν κάποια στοιχεία σχετικά με την δομή του 19ου, στοιχεία που αφορούν κυρίως τις μόνιμες καλλιέργειες και με δεδομένο ότι ο μισός περίπου πληθυσμός αυτή τη περίοδο συγκεντρώνεται στην περιοχής της Κωμιακή και ειδικά στην Κορωνίδα.
Έτσι, έχουμε υπερβολικά μεγάλο αριθμό στρεμμάτων για καλλιέργεια άμπελων (πίνακας 29) στους Βόθρους σχετικά με τον πληθυσμό του χωριού τον 19ο αιώνα σε αντιδιαστολή με την σχετική ισορροπία που παρουσιάζεται στην Κωμιακή αλλά και στο Σκαδό σε όλες τις καλλιέργειες. Επίσης, η κτηνοτροφία (πίνακας 31) φαίνεται σημαντικά πιο ανεπτυγμένη στην περιοχή των Σμυριδοχωρίων και μάλιστα οι Βόθροι φαίνεται να έχουν πιο ανεπτυγμένη κτηνοτροφία από την Κωμιακή (Κορωνίδα), πράγμα παράδοξο αν αναλογιστεί κανείς ότι το σμυρίγλι ήταν ήδη ιδιαίτερα προσοδοφόρο. Με βάση τα παραπάνω διαφαίνεται ότι ήδη από τον προηγούμενο αιώνα έχουμε μεγαλύτερες εξειδικεύσεις στην κτηνοτροφία και την αμπελουργία στην περιοχή των Βόθρων και μεγαλύτερο εκχρηματισμό της παραγωγής που πολύ πιθανά προέρχεται από την εναλλακτική δυνατότητα εκμετάλλευσης της σμύριδας μια δραστηριότητα που απευθύνεται καθαρά στην αγορά.
Πέρα από αυτά, το κάθε χωριό φαίνεται να αποκτά μικρές εξειδικεύσεις και έτσι στο Σκαδό και τη Κωμιακή υπάρχει ανεπτυγμένη αγελαδοτροφεία, στους Βόθρους και τη Κωμιακή μελισσοκομία, στους Βόθρους πτηνοτροφία, ενώ όλα τα χωριά διαθέτουν σημαντικούς αριθμούς αιγοπροβάτων. Η ανάπτυξη βοοτροφίας στην Κωμιακή και το Σκαδό σημαίνει καλύτερη και εντατικότερη οργάνωση της γεωργικής παραγωγής καθώς οι βόες ήταν τα ονομαζόμενα καματερά ζώα που χρησιμοποιούνταν κυρίως στο όργωμα των χωραφιών. Ο πολύ μεγάλος αριθμός βοδιών στο Σκαδό, συγκριτικά με το μέγεθος του πληθυσμού νομίζω υποδεικνύει μια σχετικά εξειδίκευση και δεν είναι απίθανη η διάθεση των βοδιών του Σκαδού επί ενοικίαση στα υπόλοιπα χώρια. Οι μεγάλοι αριθμοί όνων και ημίονων και η μία καμήλα (!!) (6) στους Βόθρους και το Σκαδό εξηγούνται βέβαια λόγω της μεταφοράς της σμύριδας από τα βουνά των Βόθρων προς τον Λυώνα.
Έτσι, ενώ η οικονομία της Κωμιακής παραμένει στη βάση της μια οικονομία οριακής αυτάρκειας η οικονομία των Σμυριδοχωρίων αρχίζει να αποκτά σημαντικές εξειδικεύσεις και να γίνεται ολοένα και πιο «εγχρήματη».
(1) ΕΣΥΕ: Απογραφή Γεωργίας Κτηνοτροφίας 1911, 1914-ΥΠΕΘΟ
(2) Γραφείο Δημόσιας Οικονομίας του Υπουργείου εσωτερικών, Στατιστική της Γεωργίας –επιμέλεια Σ.Α. Σπηλιωτάκης, 1864 (Ψυχογιός Δημήτρης, Οικιακός τρόπος παραγωγής στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, 1986-ΠΑΣΠΕ, ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ σελ 9)
(3) Απογραφικές πληροφορίες περί Γεωργίας κατά το έτος 1875 –επιμέλεια Α. Μανσολά-1877, (Ψυχογιός, ως άνω, σελ 9)
(4) Στατιστική της εν Ελλάδι κτηνοτροφίας, -επιμέλεια Ι.Χ. Βλάσση, 1905 (Ψυχογιός, ως άνω, σελ. 9)
(5) Ψυχογιός Δημήτρης, Οικιακός τρόπος παραγωγής στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, 1986-ΠΑΣΠΕ, ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ σελ 9-21
(6) Από ότι μου είπαν η καμήλα ήταν πιθανό να προερχόταν από κάποιο καράβι που εξόκειλε και μάλιστα μου διηγήθηκαν και ένα παρόμοιο περιστατικό για μια καμήλα που είχε ξεβραστεί στα Κουφονήσια (Διήγηση Μανώλης Μανωλάς)
Πηγή: Χρήστος Σιδερής ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΞΟ ΑΠΟ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment