Ο Παλαιός Δήμος Κορωνίδας

Μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους το 1830 σε απογραφή που πραγματοποίησε η εκκλησία, η περιοχή της βόρειας ορεινής Νάξου αναφέρεται ως Ανώμερα, ένα όνομα που χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την περιοχή των Σμυριδοχωρίων την προεπαναστατική περίοδο (1).
Με διάταγμα της 26ης Φεβρουαρίου του 1835 (2) ιδρύεται ο δήμος Κορωνίδας (Βόρεια Ορεινή Νάξος) με πρωτεύουσα την Κομνιακή που περιελάμβανε τα χωριά Τρικοκκιές (Κόρωνος), Σκαδό (Σκαδό και Μέση) και Κεραμωτή (μαζί με τον οικισμό Σίφωνες). Το χωριό Αμμόμαξη (βρίσκεται στις πλαγιές του ομότιτλου βουνού ανάμεσα στη Κεραμωτή και τη Κόρωνο) δεν εμφανίζεται σε καμία από τις απογραφές του 19ου αιώνα και το πιθανότερο είναι να εγκαταλείφθηκε τον 18ο αιώνα ή και νωρίτερα. Ο δήμος μέτραγε 272 οικογένειες και ο συνολικός πληθυσμός ήταν 967 κατοίκοι (3,57 άτομα ανά οικογένεια), αριθμός που υποδεικνύει πυρηνικές οικογένειες (3). Αν η υπόθεση ότι Την ίδια περίοδο οι Φεουδαλικές σχέσεις δεν φαίνεται να έχουν αποδομηθεί πλήρως και σε έγγραφο του 1835 οι κάτοικοι της Κωμιακής (Κορωνίδας) και του Σκεπονίου βεβαιώνουν ότι η περιοχή Σκεπόνι είναι αφεντότοπος του Ιερόνυμου Μπαρότζη (4). Ο πληθυσμός της περιοχής αυτή την περίοδο ήταν μικρότερος από το 10% του συνολικού πληθυσμού του νησιού που υπολογίζεται περίπου στις 10-12.000 (5).
Τρία χρόνια αργότερα σε ιατροστατιστικό πίνακα του 1838 ο δήμος Κορωνίδας εμφανίζεται να έχει(6):
Έκταση 8 μίλια (στρέμματα 7.000)
Σύνορα: Άρκτος Ικάριον πέλαγος, Μεσημβρία Απειρανθία
Η φυσική και υγιεινή κατάσταση του είναι: Ορεινή, λοφώδης, κρημνώδης αλλά υγιεινή
Ο αριθμός των κατοίκων του: 1292
Τα προϊόντα του: Οίνος, έλαιον, τύρος, κριθή, σμιγάδι, σύκα και το εκλεκτότερον μέρος της σμυρίγλας
Αριθμός ιατρών: ουδείς
Μαίες: 2 (άνευ αδείας)
Πληθυσμός των κατοίκων: Άνδρες 371, γυναίκες 353.
Παιδιά μέχρι του 18ου έτους: Άρρενα 272, θήλυ 287
Ολικός αριθμός οικογενειών: 319
Ολικός αριθμός δημοτικού: 299
Γεωργοί: 353
Ποιμένες: 18
Ιερείς: 9
Άνδρες ιδόντες (ειδότες) γράφειν: 20
Ολικός αριθμός κατοίκων: 1.075 (7)

Η δημογραφική ερμηνεία του παραπάνω πίνακα μπορεί να αποδοθεί ως εξής. Από τους 371 άντρες οι 353 είναι γεωργοί και οι 18 κτηνοτρόφοι, το σύνολο 371. Αν προσθέσουμε και τις γυναίκες όπως και τα παιδιά κάτω των 18 ετών και των δύο φύλων έχουμε συνολικό πληθυσμό 1283 κατοίκους. Αυτός ο αριθμός γίνεται 1292 μόνο εάν προσθέσουμε και τους 9 ιερείς. Επίσης, παρατηρούμε ότι δίνεται διαφορετικός πληθυσμός και διαφορετικός αριθμός κατοίκων. Νομίζω ότι ο πίνακας καταγράφει και όσους έχουν μεταναστεύσει συνεπώς αριθμός 1075 αντιπροσωπεύει τον πληθυσμό της περιοχής ενώ ο αριθμός 1292 όλα τα μέλη των οικογενειών που βρίσκονται εντός και εκτός της περιοχής (νόμιμο πληθυσμό), που δεν έχουν δηλαδή αποκοπεί από την διαδικασία αναπαραγωγής. Αν αυτή η υπόθεση είναι σωστή τότε 217 άτομα μέλη των οικογενειών της περιοχής βρίσκονται ήδη σε άλλους δήμους της χώρας ή στην αλλοδαπή, ενώ η αύξηση του πληθυσμού, από το 1935 ως το 1938 είναι 11%. Επίσης ο μέσος αριθμός μελών ανά οικογένεια είναι 4 ενώ μόνο σε ότι αφορά του διαμένοντες στην περιοχή έχουμε 3,4 άτομα ανά νοικοκυριό.

Αν η υπόθεση μου, ότι στον ιατροστατιστικό πίνακα του 1838 καταγράφονται και οι μετανάστες δεν είναι σωστή, τότε από το 1835 μέχρι το 1938 η αύξηση του πληθυσμού ξεπερνάει το 30%. Το νούμερο αυτό είναι εξαιρετικά μεγάλο και δεν μπορεί να εξηγηθεί ούτε από την όποια αυξημένη γεννητικότητα που υποδεικνύεται από τον μεγάλο αριθμό παιδιών κάτω των δεκαοκτώ. Είναι αρκετά πιθανό να έχουμε αυξημένη γεννητικότητα από τις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά όχι τέτοια που να μπορεί να προκαλεί αύξηση πληθυσμού 10% ετησίως. Η μόνη εξήγηση για μια τόσο απότομη αύξηση του πληθυσμού είναι η εισροή προσφύγων από άλλες περιοχές της χώρας, κάτι πολύ πιθανό με βάση τα νούμερα που δίνονται για την προσφυγική κίνηση προς τις Κυκλάδες, ανάμεσα στις οποίες η Νάξος αποτελούσε έναν από τους προνομιακούς τόπους υποδοχής (8).

Όπως προκύπτει από την ανάλυση γενεαλογιών (9) τη περίοδο της επαναστάσεως, υπάρχει προσφυγική κίνηση προς την περιοχή της βόρειας ορεινής Νάξου από την Κρήτη (10), την Κωνσταντινούπολη (11), την Χίο (12), το Αιβαλί (13) (Μικρά Ασία γενικά) και άλλες περιοχές οι οποίοι προστέθηκαν ομαλά ή βίαια (14) στον εντόπιο (15) πληθυσμό.. Με δεδομένο ότι ο πληθυσμός της περιοχής αυτή τη περίοδο δεν ξεπερνά σε καμία περίπτωση τα 1000 άτομα, ο όρος πρόσφυγες μεταφράζεται σε λίγες οικογένειες ή μοναχικά άτομα. Χαρακτηριστική είναι νομίζω η διήγηση του Μιχάλη Νικολάκη, συνταξιούχου αγρότη από Κωμιακή που την δεκαετία του 1970 μετοίκησε στον Απόλλωνα ο οποίος μου είπε για τους πρόγονους του:

Ο πρώτος Νικολάκης ήρθε από το Αϊβαλί αλλά πιστεύει ότι πρέπει να πέρασε και από Κρήτη (16) που το συνάγει από την κατάληξη του ονόματος (Νικολ-άκης). Ο Νικολάκης εγκαταστάθηκε στη Κωμιακή και έκανε εννέα γιους. Οι έξι από αυτούς έμειναν στη Νάξο ενώ οι υπόλοιποι εγκαταστάθηκαν στη Κηφισιά και άλλαξαν το όνομα τους σε Νικολάου (17). Τα έξι αδέρφια που έμειναν στο νησί διασκορπίστηκαν στη βόρεια ορεινή Νάξο. Ένας πήγε στη Κόρωνο και είχε το παρατσούκλι Κατσαρός αλλά σήμερα η οικογένεια του είναι γνωστή με το παρατσούκλι της οικογένειας της γυναίκας του (σαλιμπούργος). Δύο από τα αδέρφια εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Κωμιακής, ο ένας στο Μυρίση και ο άλλος στη Χίλια Βρύση και πήραν τα παρατσούκλια Καριοπούλης και Λοστός. Ενώ τρία από τα αδέλφια, ο Κραβοβασίλης, ο Ζαχαρούλης και ο Αυγερινός, πρόγονος του δικού του παρακλαδιού της οικογενείας εγκαταστάθηκαν στη Κωμιακή. Τον πρώτο Αυγερινό τον έλεγαν Μιχάλη η Δημήτρη. Τον έλεγαν Αυγερινό διότι ήταν ψηλός (ο κυρ-Μιχάλης είναι κοντός) στα 2 μέτρα, εύσωμος, με κόκκινα μάγουλα και φορούσε βράκες με κόκκινα παπούτσια, βυσσινί κάλτσα, βυσσινί καλτσοδέτα και φέσι με φούντα. Για την εντυπωσιακή του εμφάνιση λοιπόν τον αποκαλούσαν Αυγερινό.

Μία ακόμα σημαντική πληροφορία που μας δίνει η ιατροστατιστική του 1838 είναι ο αριθμός νέων κάτω των 18 ετών αλλά και ο συνολικός πληθυσμός κατά φύλα. Συγκεκριμένα, η αναλογία ανδρών γυναικών (σχέση αρσενικότητας)a στα παιδιά κάτω από 18 ετών είναι 95:100 ενώ η σχέση αρσενικότητας στους ενήλικες (συμπεριλαμβανομένων και των παπάδων) είναι αντίστροφη υπέρ των ανδρών 108:100. Στο σύνολο του πληθυσμού η σχέση αυτή είναι 102:100. Το 41% (18) πάντως του πληθυσμού είναι νέοι κάτω των 15 ετών και συνεπώς μπορούμε να μιλάμε για μία κοινωνία νεότητας. Η αντίστροφη σχέση αρσενικότητας στα παιδιά και του μεγαλύτερους ευνοεί και την άποψη περί προσθήκης ενός σημαντικού αριθμού μεταναστών στην περιοχή από το 1830-1835 που αλλοίωσαν την εικόνα της δομής του πληθυσμού προς «όφελος» των ανδρών. Εάν δεν ήταν οι μετανάστες αυτοί που αλλοίωσαν την γενική εικόνα τότε θα πρέπει ένας σημαντικός αριθμός γυναικών να μετακινήθηκε σε άλλους δήμους μέσω της επιγαμίας ή δια της μετανάστευσης εφόσον τίποτα δεν υποδεικνύει ότι μπορεί να έχουμε μεγαλύτερη θνησιμότητα γυναικών άνω των 18 ετών.
Στον επόμενο στατιστικό σχεδιασμό επί χάρτου και μέχρι το 1858, η περιοχή του δήμου Κορωνίδας (βόρεια ορεινή Νάξος) περνάει στη δικαιοδοσία του δήμου Απειρανθίας και δεν εμφανίζεται αυτόνομη στις απογραφές. Νομίζουμε ότι αυτό υποδεικνύει πτώση της σημασίας της περιοχής καθώς ο τρόπος απογραφής ενέχει ιεράρχηση και αξιολόγηση.
Το 1844 ο πληθυσμός της βόρειας ορεινής Νάξου ανά οικισμό ήταν ως διαμορφώθηκε ως εξής:

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΝΑΞΟΥ ΑΝΑ ΟΙΚΙΣΜΟ 1844

Κεραμωτή 77
Τρικοκκιές 369
Σκαδό(Μέση) 264
Σμυριδοχώρια 692
Κωμιακή 828
Σύνολο ΒΟΝ 1520

Πηγή: Σταματάκης Ι.Δ. Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος περιέχων τα ονόματα, τις αποστάσεις και τον πληθυσμό των δήμων, πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών, 1846-Αθήνα

Η αύξηση του πληθυσμού μέσα σε 6 χρόνια ήταν 11,76% αν υπολογίσουμε με βάση το 1292 (19), ενώ αν υπολογίσουμε με βάση το 1075 (20), η αύξηση του πληθυσμού ανέρχεται σε 44,76%. Βεβαίως δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για το τι καταγράφει η απογραφή του 1844 (αν δηλαδή απογράφεται μόνο ο πραγματικός πληθυσμός ή όλοι οι δημότες), αν και νομίζω ότι μια αύξηση 44% μέσα σε έξι χρόνια είναι μάλλον υπερβολική. Στο σύνολο του πληθυσμού του νησιού η βόρεια ορεινή Νάξος καταλαμβάνει περίπου το 11,3% (πίνακας 1 στο παράρτημα).

Για την απογραφή του 1856 δεν έχουμε στοιχεία αλλά αν υπολογίσουμε μια μέση αύξηση από το 1844 (1520 κάτοικοι) μέχρι τον πληθυσμό του 1861 (1871 κάτοικοι) υπολογίζω ότι ο πραγματικός πληθυσμός της περιοχής πρέπει να ήταν περίπου 1750 άτομα το 1856 δηλαδή οι αυξητικές τάσεις λογικά συνεχίστηκαν με σταθερό ρυθμό.

Πέρα από τον πληθυσμό ανά οικισμό που παραθέσαμε παραπάνω, από το 1838 μέχρι το 1861 δεν διαθέτουμε άλλα στοιχεία για την περιοχή. Ούτε και τα μητρώα αρρένων (21) (βλέπε παράρτημα -πίνακας 3) μας βοηθάνε ιδιαίτερα στην διερεύνηση της γεννητικότητας εκείνη τη περίοδο (μάλιστα σε ότι αφορά τις διαγραφές τα κενά είναι τόσο μεγάλα που δεν επιτρέπουν την μέτρηση ούτε σε ύστερες περιόδους). Πάντως οι εγγραφές ξεκινούν πρώτα στο Σκαδό το 1835 (3 εγγραφές), στην Κόρωνο το 1840 (πρώτη εγγραφή το 1841), στην Κεραμωτή το 1849 (1 εγγραφή) και στην Κωμιακή το 1845 (7 εγγραφές). Οι Μεσώτες σε όλη τη περίοδο μέχρι το 1950 καταγράφονται και στο Σκαδό. Με έτος αναφοράς το 1848 (22) την δεκαετία 1845-1854 και με επεξεργασία (23) των δεδομένων θα είχαμε 21,3 γεννήσεις ανά έτος. Αν σε αυτό το νούμερο προσθέσουμε και ένα μέσο αριθμό θανάτων 20,6 (24) ανά έτος όπως μας δίνεται εν πολλοίς από τη βιβλιογραφία για αυτή τη περίοδο η αύξηση του πληθυσμού θα ήταν σχεδόν μηδενική (φυσική κίνηση +0,7/1000). Με έτος αναφοράς το 1856 (25) την δεκαετία 1850-1859 το αντίστοιχο νούμερο της φυσικής κίνησης θα ήταν αρνητικό (-1,6/1000). Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι μέχρι τουλάχιστον το 1859 τα στοιχεία από τα μητρώα αρρένων παρουσιάζονται τουλάχιστον ελλιπή και δεν μπορούμε βάσει αυτών να συνάγουμε συμπεράσματα για την φυσική κίνηση του πληθυσμού.



(1) Kasdagli Aglaia, Land and Marriage Settlements in the Aegean, A case study of the seventeen century Naxos, 1999-VENICE, σελ. 38-39 Την ίδια πληροφορία μας δίνει και ο Αντ. Κατσούρος ο οποίος αναφερόμενος στις ονομασίες της περιοχής των Σμυριδοχωρίων (Βόθροι) λεει ότι οι Βόθροι υπό των περιχωριτών καλούνται Ανούμερα ή Νούμερα (Κατσούρος 1996:. 375)
(2) (Εφημερίδα της κυβερνήσεως του βασιλείου της Ελλάδας, αριθμός 4, 22/2/1835 Αθήνα, σελ. 30)
(3) Προσθετικά στην άποψη περί πυρηνικών οικογενειών και το άρθρο περί πατρικής εξουσίας που περιλαμβάνεται σε συλλογή εθιμικών κανόνων που συνέταξε ο Έπαρχος Νάξου το 1833 στο οποίο αναφέρεται ότι οι παππούδες ουδεμίαν εξουσία έχουν επί των εγγονών αυτών. Εάν τα τέκνα μετά 18ο έτος της ηλικίας τους εγκαταλείψωσι την πατρικήν οικίαν, οσηνδήποτε περιουσίαν αποκτώσιν ανήκει εις αυτά, άλλως εις αυτών γονείς, εξαιρέσει μόνο των κληρονομικώ δικαιωμάτι προερχόμενων, των οποίων την επικαρπία απολαμβάνουσιν οι γονείς: η συνήθεια ουδέν γνωρίζει περί χρηματίου. Η Πατρική εξουσία παύει δια του γάμου και περιορίζεται μόνο επί των ιδίων τέκνων. Η συνήθεια ουδεμίαν υιοθεσία γνωρίζει. (Ιωάννη Ν. Δελλά Ρόκκα, Το δίκαιο της Νάξου κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, περιέχεται στο -Στυλιανού Κορρέ επιμέλεια- Επετηρίδα Κυκλαδικών Μελετών 1968-Αθήνα, σελ. 472-473)
(4) Αρχείο Νάξου, στο Κεφαλληνιάδης1996: 383
(5) Louis Andre Gosse, Relation de la peste qui a regne en Grece en 1827 et 1828, contenant des vues nouvelles sur le traitement de cette maladi, 1938-Paris, p. ΧΙ (Βακαλόπουλος Κωνσταντίνος, Η επαναστατημένη Ελλάδα Ηπειρωτική και Αιγαίο μεταξύ του 1826-1829, σελ. 118)
(6) Εφημερίδα «Ναξιακό Μέλλον», φύλο 352/Δεκέμβρης 1972 επίσης Γιαγκάκη,Γ.Κ. Δημογραφικά Κυκλάδων, 1821-1971, η ερήμωσις ενός Πολυνήσου, 1978-Αθήνα, πίνακας 22
(7) Κεφαλληνιάδης1996: 369
(8) Υπολογίζεται οι Κυκλάδες μόνο την περίοδο της επαναστάσεως, δέχτηκαν περίπου 70.000 πρόσφυγες από άλλες περιοχές και η Νάξος υπήρξε ένας από τους προνομιακούς τόπους υποδοχής (Ρόζου 1971: 254-255)
(9) Μερικές από τις οικογένειες που προσεγγίστηκαν, εκτός από την πατρογραμμική του γράφοντος (Σιδερήδες) και προέκυψε σαφώς ότι είναι απόγονοι μεταναστών από διάφορες περιοχές ήταν οι Κουφόπολοι, Αξαόπουλοι από Πελοπόννησο Αγγελήδες, Χατζόπουλοι, Καρούσηδες, Χωριανόπουλοι, Αυγερινοί (Νικολάκηδες) από Μικρά Ασία, Πρωτονοτάριοι κ.α.
(10) Για του Κρήτες δύο είναι οι περιόδοι που αναφέρεται ότι μετανάστευσαν. Η μία μετά την αποτυχία της επανάστασης Δασκαλογιάννη στην Κρήτη και η δεύτερη την περίοδο της επαναστάσεως στο Ρόζου1971: 253
(11) Στην περίπτωση των Κωνσταντινοπολιτών πρέπει να έχουμε διπλή μετανάστευση διότι οι λίγες εγγραφές στα μητρώα είναι ονόματα που υπάρχουν στη περιοχή από παλαιότερα.
(12) Για τους Χιώτες λέγεται ότι έφθασαν στη Νάξο μετά τη καταστροφή της Χίου (καλοκαίρι του 1922) στο Ρόζου1971: 186
(13) Πιθανότατα μετά την καταστροφή του το 1821 (Βλέπε Τσουκαλά Κωνσταντίνος, Εξάρτηση και αναπαραγωγή, 1985-Θεμέλιο, σελ. 299) Την άποψη αυτή ενισχύει και το ανέκδοτο ημερολόγιο του πρόξενου της Ολλανδίας στη Νάξο Φραγκίσκου Σομαρίπα ο οποίος αναφέρει ότι στις 26-6-1821 έφτασαν με δύο πλοία 800 άτομα πρόσφυγες από το Αιβαλί (B. Slot, Το ημερολόγιο του πρόξενου της Ολλανδίας στη Νάξο, «Ναξιακά» τεύχος 16, Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1987, σελ. 9-10
(14) Ρόζου 1971: 253 Σφακιανοί, Ανωγειώτες και Χανιώτες πολύ συχνά επιστράτευαν βία επί των εντόπιων για να επιτύχουν την παραμονή τους. Τα ίδια περίπου αναφέρονται και για τους Κασιώτες πρόσφυγες
(15) Οικογένειες όπως οι Μανωλάδες, οι Μπιντζηλαίοι, οι Κορρέδες, οι Μαντηλαράδες κ.α. φαίνεται να είναι γηγενείς τουλάχιστον από τον 16ο -17ο αιώνα, αν όχι από νωρίτερα.
(16) και ο Ζευγώλης υποστηρίζει ότι οι Νικολάκηδες κατάγονται από την Κρήτη (Γ.Δ. Ζευγώλη, Έποικοι Κρητικοί στ` Απεράθου της Νάξου, 1988-Αθήνα, σελ. 141) Πρέπει να σημειώσει ότι την ίδια αίσθηση έχει και ο πατέρας μου καθώς ο πρώτος μας πρόγονος στο νησί ονομαζόταν Χατζηκυριακάκης.
(17) Όπως μου εκμυστηρεύτηκε θα ήθελε πολύ να ψάξει να βρει τους απόγονους τους αλλά δεν το αποφάσιζε.
(18) Αναλογία ανδρών ανά 100 γυναίκες (Βλέπε Σιδερή 1986, Τσαούσης 1971, Valaoras 1960)
(19) Η ηλικία 15-18 αφαιρέθηκε με υπολογισμένη θνησιμότητα 50/1000 σε ηλικία 0-5 και 7,5/1000 στην ομάδα ηλικιών 5-15 βάσει των στοιχείων του Con Stefanos για την περίοδο 1968-1978 (βλέπε Ματούλα Τομαρά Σιδέρη-Νίκος Σιδέρης, Συγκρότηση και διαδοχή των γενεών στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, 1986-Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, σελ. 190-191
(20) Τον αριθμό των κατοίκων της περιοχής όπως αναφέρεται στον ιατροστατιστικό πίνακα του 1938
(21) Δηλαδή τον ολικό αριθμό των κατοίκων, ως άνω
(22) Μητρώα αρρένων Σκαδού 1835-1950, Κορώνου 1840-1950, Κεραμωτής 1849-1950, Κωμιακή 1845-1950 (Δήμος Δρυμαλίας)
(23) Με υπολογισμένο πληθυσμό περίπου 1500 άτομα
(24) Μετράμε το σύνολο των εγγραφών στα μητρώα αρρένων σε μία δεκαετία στην μέση της οποίας βρίσκεται το έτος αναφοράς και προσθέτουμε αριθμό κοριτσιών με βάση τη σχέση αρσενικότητας 105:100 που δίνει ο Con Stefanos για τη Νάξο (βλέπε και παρακάτω). Διαιρούμε με το 10 βγάζοντας την γεννητικότητα ανά έτος και έπειτα υπολογίζουμε με βάση τον πληθυσμό του έτους αναφοράς την γεννητικότητα ανά 1000 άτομα, αφαιρώντας θνησιμότητα 19,2/1000 κατοίκους (Con Stefanos, ως άνω, βλέπε παρακάτω)
(25) Ενδεικτικά: ο Τσαούσης δίνει για την περίοδο 1960-1964 20,6 θανάτους ανά 1000 κατοίκους (Βλέπε Τσαούσης Δ.Γ., Μορφολογία της νεοελληνικής κοινωνίας, 1971-Αθήνα, σε. 178, πίνακα 1:2) και πάντως όλοι οι συγγραφείς δίνουν θνησιμότητα 20/1000 και <


Πηγή: Χρήστος Σιδερής ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΞΟ ΑΠΟ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ