Η συνοπτική ιστορία της Νάξου. Η Νάξος τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση

Από το 1830 η Νάξος αποτελεί μέρος του ελληνικού κράτους (παλαιά Ελλάδα). Σε μία στατιστική του 1833 (1) . ο πληθυσμός του νησιού ανέρχεται σε 14.366 κατοίκους εκ των οποίων οι 300 είναι καθολικοί. Ο Κεφαλληνιάδης παρατηρεί ότι το γυναικείο φύλο «υπερβαίνει το άρρεν». Επίσης αναφέρει ότι στο νησί υπάρχουν Κρήτες έποικοι και λίγοι Κάσσιοι και Κυδωνιείς.
Τα 5/8 του νησιού ορεινές περιοχές και το 1/3 της γης σαν μη καλλιεργήσιμο και καλό μόνο για βοσκότοπους. Το ένα τρίτο της γης θεωρήθηκε εξαιρετική ποιότητας ενώ το υπόλοιπο μέτριας ποιότητας.
Οι περισσότεροι κάτοικοι φαίνεται να ασχολούνται με την γεωργία ενώ υπάρχει και ένας πολύ σημαντικός αριθμός κτηματιών (2).

ΕΠΙΤΗΔΕΥΜΑΤΙΕΣ 1833
Κτηματίες 500
Γεωργοί 1200
ποιμένες 400
έμποροι 60
Ναύτες 50

Πηγή: Κεφαλληνιάδης Ν. Στατιστική εικών της Νάξου του 1833, Ναξιακό Μέλλον 325 (Σεπτέμβριος 1970, σελ. 3

Η αιγοπροβατοτροφία φαίνεται να είναι αρκετά ανεπτυγμένη ενώ σημαντικοί παρουσιάζονται και οι αριθμοί μόνοπλων, χοίρων και βοοειδών

ΑΡΙΘΜΟΙ ΖΩΩΝ 1833
Αιγοπρόβατα 60.000
Βόες 1400
Ίπποι 100
Ημίονοι 1000
Όνοι 1400
Χοίροι 3000

Πηγή: Κεφαλληνιάδης Ν. Στατιστική εικών της Νάξου του 1833, Ναξιακό Μέλλον 325 (Σεπτέμβριος 1970, σελ. 3

Πάραυτα ο Κεφαλληνιάδης παρατηρεί το ότι εμπορικό ισοζύγιο του νησιού (που περιορίζεται στις ανταλλαγές με Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη) είναι ελλειμματικό. Το νησί εξάγει λάδι, κηπευτικά και βαμβάκι (!!!) και εισάγει σίτο, ψάρια, χειροτεχνήματα κ.α(3). Έτσι, αν και η νήσος μπορεί να θρέψει άλλες 5.000 πληθυσμό και έχει ανάγκη τα εργατικά χέρια «μέγα μέρος των γεωργών αποδημεί ετησίως εις την στερεάν της Μικράς Ασίας δια να ζητή εις ξένην γην τον επιούσιο άρτον, τόποι βάναυσοι εις Κωνσταντινούπολιν και Σμύρνη. Και γυναίκες ακόμη τόσαι δια να μισθώνονται ως θεράπενες εις Κωνσταντινούπολην και εις άλλους τόπους».
Το 1835 ο Γάλλος πρόξενος Ledhuy βρίσκει τον πληθυσμό του νησιού 10.695 άτομα και προσθέτει ότι κάθε χρόνο 500 εργάτες εγκαταλείπουν την Νάξο και εγκαθίστανται στη Μικρά Ασία για να βρουν δουλειά (4). Γι αυτούς του λόγους ο τότε διοικητής της Νάξου παρακαλεί την βασιλική κυβέρνηση «να λαμβάνει όλα τα αναγκαία και σωτήρια μέτρα δια να ζώσι αυτοί επί της νήσου, η οποία έχει ανάγκη πολυχειρίας και όχι να εξέρχωνται και να καταφεύγωσι εις την Οθωμανική επικράτειαν»(5). Παρά τις διάφορες εκκλήσεις και παρακλήσεις, τα μεταναστευτικά ρεύματα συνεχίστηκαν και εντάθηκαν περισσότερο μετά την ένωση με το Ελληνικό κράτος (6).


(1) Κεφαλληνιάδης Ν. Στατιστική εικών της Νάξου του 1833, Ναξιακό Μέλλον 325 (Σεπτέμβριος 1970)
(2) Νομίζω πάντως πως χρήζει διερεύνησης ο αριθμός των 500 κτηματιών και ο τρόπο με τον οποίο διαχωρίζονται οι μικροκαλλιεργητές από τους κτηματίες
(3) Η σμύριδα και το τυρί δεν αναφέρονται καθόλου από τον συγγραφέα αν και έχουμε πληθώρα μαρτυριών για εξαγωγή σμύριδα ακόμα και προς Σμύρνη ενώ και για το τυρί γνωρίζουμε ότι η Νάξος έκανε από τότε εξαγωγές (βλέπε Βακαλόπουλος Κ. Η επαναστατημένη ελλάδα ηπειρωτική και αιγαίο 1826-1829, 1976-Θεσσαλονίκη, ΕΜΠ, σελ 93
(4) Έκθεση Γάλλου πρόξενου για τη Νάξο του 1835, σελ. 24 περιέχεται στο Κεφαλληνιάδης 1988:12
(5) Κεφαλληνιάδης 1988:13, ως άνω
(6) Κεφαλληνιάδης 1988:13, ως άνω


Πηγή: Χρήστος Σιδερής ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΞΟ ΑΠΟ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ